Trzecia Ewangelia – streszczenie

Ewangelia Łukasza jest uznawana za najbardziej „pogańską” spośród Ewangelii, zarówno ze względu na sposób przedstawienia Jezusa w sposób zrozumiały dla grecko-rzymskich czytelników, jak i z powodu nacisku na to, że dobra nowina miała być od początku skierowana także do nie-Żydów. Ten wątek staje się jeszcze bardziej wyraźny w Dziejach Apostolskich – drugiej księdze napisanej przez tego samego autora.

Łukasz przedstawia Jezusa w sposób przypominający postacie znane z pogańskich tradycji o bohaterach zrodzonych ze związku boga i śmiertelniczki, cudotwórcach uzdrawiających chorych, panujących nad siłami przyrody, wypędzających demony i wskrzeszających zmarłych, a po śmierci wyniesionych do nieba, by zamieszkać wśród bogów.

Jednocześnie jednak Jezus Łukasza jest w pełni żydowski i przedstawiany jest przede wszystkim jako ostatni prorok posłany przez Boga. Jego narodziny przypominają narodziny proroka Samuela (por. Łk 1–2 i 1 Sm 1–2); jego matka wypowiada hymn podobny do hymnu Anny, matki Samuela; swoją publiczną działalność Jezus rozpoczyna od odczytania fragmentu z Izajasza i ogłoszenia, że właśnie on jest zapowiedzianym prorokiem (Łk 4,16–30); jego cuda przypominają prorockie znaki – np. wskrzeszenie syna wdowy z Nain (Łk 7,11–17), co jest wyraźnym echem historii Eliasza (1 Krl 17,17–24); jest nazwany „wielkim prorokiem” (Łk 7,16); doświadcza odrzucenia, tak jak prorocy – zapowiada swoją śmierć w Jerozolimie, bo właśnie tam giną prorocy (Łk 13,32–34). Wszystkie te wątki są unikalne dla Łukasza.

Łukasz przesuwa historię odrzucenia Jezusa przez mieszkańców Nazaretu (którą Marek umieszcza w połowie działalności – Mk 6,1–6) na sam początek jego misji publicznej (Łk 4,16–30). Wydłuża ten epizod i czyni z niego zapowiedź całej Ewangelii i Dziejów Apostolskich. W tej scenie Jezus czyta z Izajasza 61, ogłaszając, że został „namaszczony”, by głosić dobrą nowinę, uzdrawiać, wyzwalać uciśnionych i zapowiadać przyjście Boga. Potem jednak ostrzega, że żaden prorok nie jest mile widziany we własnym kraju, i przypomina historie Eliasza i Elizeusza, którzy pomagali poganom, a nie Izraelitom. Słuchacze są oburzeni i chcą go zabić.

Dla Łukasza jest to zwiastun całej historii: Jezus zostaje odrzucony przez Żydów, a jego przesłanie trafia do pogan. Jezus, niczym Eliasz czy Elizeusz, zwiastuje Słowo Boże, doznaje odrzucenia, zostaje zabity z powodu sprzeciwu religijnych przywódców, ale jego misja trwa dalej – także po jego śmierci.

Fragment z Izajasza 61 idealnie oddaje przesłanie Ewangelii Łukasza: Jezus przynosi dobrą nowinę ubogim, uzdrowienie ślepym, wolność zniewolonym, a wszystkim – bliskość Boga (Łk 4,18–19). Tak jak prorocy Starego Testamentu (Izajasz, Amos), Jezus zwraca uwagę na troskę Boga o ubogich, głodnych, odrzuconych i pokrzywdzonych. I podobnie jak oni – zostaje odrzucony, a to prowadzi do jego śmierci.

Bóg, według Jezusa, dokona sądu nad narodem. Jak u Marka i Mateusza, Jezus zapowiada zniszczenie Jerozolimy i świątyni, oraz przyjście Syna Człowieczego i Królestwa Bożego (Łk 21). Ale Łukasz silniej niż inni podkreśla, że Królestwo już jest obecne – widoczne w działalności Jezusa: uzdrawianiu, wypędzaniu demonów, wskrzeszaniu umarłych i objawianiu Bożej miłości. Jezus mówi: „Królestwo Boże jest pośród was” (Łk 17,20–21).

Jezus wzywa do nawrócenia i powrotu do dróg Boga. Bóg jest w tej Ewangelii ukazany jako miłosierny i gotowy do przebaczenia wszystkim, którzy się zwrócą ku Niemu. Gdy Jezus zostaje ukrzyżowany przez Rzymian, Bóg go wskrzesza – zgodnie z zapowiedziami proroków – a uczniowie mają odtąd głosić „nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom” (Łk 24,47).

Jako prorok Jezus nie umiera w rozpaczy (jak u Marka czy Mateusza), lecz z pełną świadomością i spokojem. Na krzyżu modli się za swoich oprawców, obiecuje zbawienie łotrowi i oddaje ducha Bogu słowami: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (Łk 23,46). Wie, co się z nim dzieje, dlaczego i co nastąpi później.

W Ewangelii Łukasza śmierć Jezusa nie jest ofiarą przebłagalną za grzechy, ale objawieniem prawdy o tym, jak daleko ludzie odeszli od Boga – i wezwaniem, by do Niego powrócili i uzyskali przebaczenie.